Ομάδα «Σατανάς», αντίσταση στη γερμανοκρατούμενη Κρήτη

Το χρονικό δράσης της πρώτης οργανωμένης προσπάθειας για αντίσταση στη γερμανοκρατούμενη Κρήτη.

Γράφει ο Μάρκος Δοντάς 

Πολιτικός Επιστήμονας – Ιστορικός Ερευνητής MSc. European & International Studies

Τα ξημερώματα της 25ης Απριλίου του 1941, ο Χίτλερ υπέγραψε τη μυστική διαταγή υπ’ αριθμόν 28. Η νήσος Κρήτη, έπρεπε να καταληφθεί πάση θυσία από τις δυνάμεις της Βέρμαχτ. Το σχέδιο «ΕΡΜΗΣ» (Unternehmen Merkur), δεν θα ήταν ένας περίπατος για τους Γερμανούς. Οι υπερήφανοι Κρητικοί με την αδάμαστη ψυχή δε θα κατέθεταν εύκολα τα όπλα. Οργανώνονται και συγκροτούν ομάδες αντίστασης από τη μία άκρη του νησιού στην άλλη. Ο καπετάν «Σατανάς», υπήρξε μια θρυλική μορφή της εθνικής αντίστασης στην Κρήτη. Πρόκειται για τον απόστρατο συνταγματάρχη της Χωροφυλακής, Αντώνιο Γρηγοράκη, από το χωριό Κρουσώνας Ηρακλείου, ο οποίος δημιουργεί την ομάδα «Σατανάς», λίγο μετά την επίθεση της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδας, στις 28 Οκτωβρίου του 1940.

Μέρος 1ον

Η γνωριμία του Γρηγοράκη με τον «Λόρενς της Κρήτης»

Αν αναζητήσει κάποιος τις απαρχές της Αντίστασης των Κρουσανιωτών εναντίον των δυνάμεων του Άξονα θα σταθεί στον Ιούνιο του 1940, τέσσερις μήνες πριν την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, όταν έφτασε στο Ηράκλειο ο Άγγλος Τζων Πέντλμπερι (John Ρendlebury) και ανέλαβε Γενικός Πρόξενος της Αγγλίας στην Κρήτη.

Ο Πέντλμπερι ήταν αρχαιολόγος, διάδοχος του Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό, στον οποίο το υπουργείο Πολέμου της Βρετανίας ανέθεσε την προπαρασκευή της αντίστασης εναντίον των Γερμανών, σε περίπτωση που εκείνοι επιτίθονταν στην Κρήτη. Όσο ζούσε ήταν ένας μύθος για ολόκληρο το νησί. Γνώριζε καλά τους Κρητικούς, ήταν αγαπητός, μιλούσε άπταιστα την ελληνική γλώσσα και το κρητικό ιδίωμα και ήξερε την κάθε πέτρα και το κάθε μονοπάτι στα βουνά της Κρήτης. Βρισκόταν στην Κνωσό από τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Με κάθε ευκαιρία ο Πέντλμπερι έφευγε σε αναζήτηση νέων θέσεων προς ανασκαφή, πράγμα που σήμαινε πολύωρη πεζοπορία στα βουνά της Κρήτης και νέες φιλίες με τους ντόπιους σε κάθε σταθμό. Με τον Γρηγοράκη γνωρίστηκαν όταν ο Πέντλμπερι ήταν ακόμα υποπρόξενος.

Ο Γρηγοράκης ήταν στενός φίλος με τον Πρόξενο της Αγγλίας στο νησί , Ηλιάδη. Η φιλία του αυτή τον έφερε πολύ κοντά και στον ίδιο τον Πέντλμπερι, κερδίζοντας αμέσως την εμπιστοσύνη του φιλέλληνα Άγγλου. Οι δυό τους συζητούσαν καθημερινώς και επί μακρόν, μετά την είσοδο της Ελλάδας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον τρόπο με τον οποίο θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια ενιαία και καθολική αντίσταση υπό αγγλική καθοδήγηση, σε όλο το νησί, αποτρέποντας ενδεχόμενη μελλοντική Γερμανική εισβολή. Ο καπετάν Αντώνιος Γρηγοράκης ή «Σατανάς» ήταν γνωστός για τα φιλοαγγλικά του αισθήματα, καθώς ήταν βενιζελικός και οπαδός του κόμματος των Φιλελευθέρων. Είχε εκδηλώσει σφόδρα την αντίθεση του προς το μονάρχη Κωνσταντίνο την περίοδο του εθνικού διχασμού, λόγω της ξεκάθαρης γερμανοφιλίας του.

Όσον αφορά το προσωνύμιο «Σατανάς» δε γνωρίζουμε ακριβώς πως προέκυψε, ωστόσο από ορισμένες αναφορές του Πέντλμπερι, φαίνεται πως ο Γρηγοράκης ήταν «πιστός συνεργάτης, ανεκτίμητος για το θάρρος και την ανδρεία του, καθώς δε φοβόταν ούτε τον ίδιο το διάβολο».

Γύρω από τον Πέντλμπερι, λοιπόν, ξεκίνησε σιγά-σιγά να οργανώνεται η Κρητική Αντίσταση και με άλλους οπλαρχηγούς από διάφορες περιοχές της Κρήτης, ενώ το Αγγλικό Προξενείο αποτελούσε το στρατηγείο των ενεργειών και την καρδιά των επιχειρήσεων. Η αποστολή του Πέντλμπερι ήταν μυστική, γι’ αυτό κάθε φορά που επικοινωνούσε τηλεφωνικώς με τις διάφορες υπηρεσίες στο Λονδίνο, για λόγους ασφαλείας, μιλούσε μονάχα με κρητική προφορά. Η συνεισφορά του Πέντλμπερι και του Αγγλικού Προξενείου στην οργάνωση της αντίστασης ήταν καίριας σημασίας, αφού κατάφερε να ενώσει όλες τις μη κομμουνιστικές αντιστασιακές οργανώσεις του νησιού σε μια απρόσμενα αποτελεσματική συμμαχία, γλιτώνοντας έτσι σε βάθος χρόνου την Κρήτη από εκτεταμένες εμφύλιες συγκρούσεις σαν αυτές που ταλάνισαν την ηπειρωτική Ελλάδα. Δεν επετράπη, έτσι στις δυνάμεις του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ να εξουδετερώσουν τον ένα αντάρτικο σχηματισμό μετά τον άλλο, είτε αφομοιώνοντάς τον, είτε διαλύοντάς τον με την απειλή των όπλων.

Οι Γερμανοί είχαν ονομάσει τον Πέντλμπερι «Λόρενς της Κρήτης» και τον έψαχναν από την πρώτη στιγμή της εισβολής τους στο νησί. Τον σκότωσαν χωρίς να ξέρουν ποιος ήταν, όταν τον βρήκαν βαριά τραυματισμένο στο δωμάτιο ενός σπιτιού στο Ηράκλειο.

Ηταν λίγες ημέρες μετά τη Μάχη της Κρήτης που ο ουρανός «έβρεξε» χιλιάδες γερμανούς αλεξιπτωτιστές. Ο Πέντλμπερι ήταν εκεί, πολέμησε γενναία πλάι με τους Κρητικούς και τραυματίστηκε. Γερμανοί στρατιώτες τον βρήκαν αργότερα βαριά τραυματισμένο στο σπίτι της Αριστέας Δροσουλάκη, που ήταν η σύζυγος ενός από τους άντρες της πολιτοφυλακής που είχε οργανώσει αποκλειστικά από Κρήτες εθελοντές πατριώτες. Τον σήκωσαν, τον έστησαν στον τοίχο και όταν εκείνος δεν απάντησε στις επίμονες ερωτήσεις τους, τον εκτέλεσαν εν ψυχρώ. Ήταν μόλις 35 ετών και τη στιγμή του θανάτου του φορούσε την παραδοσιακή κρητική ενδυμασία. Άσπρα στιβάνια, βράκα, μακρύ γιλέκι, κάπα και την απαραίτητη κρητική μαχαίρα, περασμένη στη μέση.

Οι πρώτες ενέργειες του «Σατανά». Το σαμποτάζ στην Κάσο.

Όταν οι Ιταλοί κήρυξαν τον πόλεμο στην Ελλάδα στις 28 Οκτωβρίου του 1940, ο Γρηγοράκης ή «Σατανάς» άρχισε τις συσκέψεις στο Αγγλικό Προξενείο με τον καπετάν Εμμανουήλ Μπαντουβά, παρουσία του Πέντλμπερι και διαφόρων Άγγλων αξιωματικών που ήδη βρίσκονταν στο νησί.

Η πρώτη σκέψη τους ήταν να πραγματοποιηθεί ένα μεγάλο σαμποτάζ στα κατεχόμενα από τους Ιταλούς Δωδεκάνησα και ειδικότερα στην Κάσο, λόγω της εγγύτητάς της με την Κρήτη και των πληροφοριών της βρετανικής αντικατασκοπίας, ότι μεγάλο μέρος της φρουράς του νησιού είχε μεταβεί στη Ρόδο, λόγω ιταλικής ανησυχίας για ενδεχόμενη αγγλική απόβαση. Αρχικά επικράτησε η σκέψη να προσπαθήσουν να καταλάβουν όλο το νησί, καθώς είχαν βάσιμες πληροφορίες ότι ο ντόπιος πληθυσμός θα τους ενίσχυε σημαντικά, μιας και μερικές μέρες πριν είχαν εφοδιάσει τον εκεί πυρήνα με όπλα, περνώντας τα κρυφά το βράδυ με καΐκι. Φοβούμενοι όμως αντίποινα σε βάρος του ντόπιου άμαχου πληθυσμού από τους Ιταλούς σε περίπτωση αποτυχίας, αρκέστηκαν στο να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ένα σαμποτάζ που θα είχε περισσότερο ψυχολογικό αντίκτυπο στους Ιταλούς, καθώς θα τους αιφνιδίαζε και θα άνοιγε νέο μέτωπο γι΄αυτούς, μετά το μέτωπο της Βορείου Ηπείρου.

Σκοπός του σχεδίου ήταν να πληγεί το λιμάνι, σταθμοί ανεφοδιασμού υδροπλάνων, το προκεχωρημένο μικρό αεροδρόμιο, καθώς επίσης και αποθήκες πυρομαχικών και καυσίμων. Στο σαμποτάζ θα έπαιρναν μέρος 10 Βρετανοί κομάντος και οι Κρητικοί Εμμανουήλ Μπαντουβάς, Αντώνιος Γρηγοράκης ή «Σατανάς», Γεώργιος Δραμουντάνης, Αναστάσιος Μπουτζαλής, Αντώνιος Καράς, Απόστολος Ξωμεριτάκης, Γεώργιος Κόλιας και Αθανάσιος Αντωνόπουλος. Τα οργάνωσαν όλα με κάθε δυνατή λεπτομέρεια, ενημέρωσαν τον εκεί σύνδεσμο να είναι σε ετοιμότητα περίπου 50 ντόπιοι Κασιώτες ελαφρά εξοπλισμένοι, αλλά όταν ξεκίνησαν την πραγματοποίηση της αποστολής, μια απρόσμενη βλάβη στο καΐκι που μετέφερε τα πυρομαχικά και τους εκρηκτικούς μηχανισμούς, τους ανάγκασε να γυρίσουν πίσω άπρακτοι. Τη μεθεπόμενη μέρα επιχείρησαν ξανά να υλοποιήσουν την αποστολή, αλλά δυστυχώς ήταν ήδη αργά, καθώς πλέον το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού είχε χαθεί και οι Ιταλοί είχαν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι κάτι σχεδιάζεται, σύμφωνα με πληροφορίες που έφεραν Κασιώτες ψαράδες σύνδεσμοι του Γρηγοράκη στον υπαρχηγό της ομάδας «Σατανά» Χαράλαμπο Γιανναδάκη.

Η γερμανική εισβολή στην Κρήτη

Η επίθεση των Γερμανών κατά της Κρήτης ξεκίνησε την αυγή της 20ης Μαΐου του 1941 από αέρος. Προέβλεπε σφοδρό βομβαρδισμό των αεροδρομίων Μάλεμε στα Χανιά, Ρεθύμνου και Ηρακλείου, καθώς και των λιμανιών της Σούδας και του Ηρακλείου. Επίσης, προέβλεπε την καθήλωση σε αμυντικό αγώνα των ελληνοβρετανικών δυνάμεων από επίλεκτες ομάδες αλεξιπτωτιστών επιπέδου μεραρχίας και τέλος την πλήρη εξουδετέρωσή τους από γερμανικές δυνάμεις που θα μεταφέρονταν είτε με οπλιταγωγά πλοία, είτε με μεταφορικά αεροσκάφη τύπου Junkers-52. Το σύνολο των γερμανικών δυνάμεων που θα έπαιρναν μέρος στην επίθεση κατά της Κρήτης ανερχόταν σε 22.500 άνδρες (7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, 5η Ορεινή Μεραρχία και μέρος της 6ης Ορεινής), 70 πλοία και 1.370 αεροσκάφη.

Στον αντίποδα υπήρχε μια δύναμη μόνο 9.000 Ελλήνων πολιτοφυλάκων, στρατιωτικών και χωροφυλακής (κατά άλλες πληροφορίες 11.500 άνδρες), καθώς επίσης και 25.000 στρατιώτες από τη βρετανική κοινοπολιτεία (2η Νεοζηλανδική Μεραρχία, 19η Αυστραλιανή Ταξιαρχία και 14η Βρετανική Ταξιαρχία), οι οποίοι όμως δεν διέθεταν βαρύ οπλισμό. Σε ολόκληρο το νησί υπήρχαν επίσης 16 βρετανικά άρματα μάχης τύπου Cruiser Mk I, ελάχιστα βρετανικά πολεμικά αεροσκάφη, καθώς επίσης και 85 ιταλικά πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων (που έπεσαν στα χέρια των συμμάχων), τα οποία όμως ήταν ουσιαστικά άχρηστα, αφού τα σκοπευτικά τους δεν υπήρχαν. Η επάκτια και αντιαεροπορική άμυνα του νησιού ήταν κάτι λιγότερο από ανεπαρκής.

Υπήρχε, ωστόσο, και ένας αστάθμητος παράγοντας τον οποίο οι Γερμανοί αγνοούσαν παντελώς και έπαιξε τεράστιο ρόλο στην έκβαση του προκαθορισμένου σχεδιασμού της αεραπόβασής τους. Οι κάτοικοι της Κρήτης. Οι απλοί αυτοί καθημερινοί άνθρωποι, ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, που όχι μόνο δε λύγισαν στιγμή και δεν έκαναν βήμα πίσω, όχι μόνο δεν άφησαν την υπεράσπιση του νησιού τους αποκλειστικά στους Άγγλους, αλλά πολέμησαν λυσσασμένα, ακόμα και όταν όλα είχαν κριθεί, αιφνιδιάζοντας στο έπακρο τη γερμανική πολεμική μηχανή.

Η Επιχείρηση «ΕΡΜΗΣ» ήταν μια απλή σε σύλληψη αλλά και σε εκτέλεση επιχείρηση, που εάν δεν υπήρχε ο παράγοντας “Κρητικός λαός” θα είχε εξελιχθεί σε περίπατο. Από τις 2 ημέρες που προέβλεπε το σχέδιο για κατάληψη ολόκληρης της νήσου, οι γερμανοί χρειάστηκαν 10. Η επίλεκτη 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, σχεδόν αποδεκατίστηκε και στον Χίτλερ δημιουργήθηκε η εσφαλμένη εντύπωση ότι το όπλο των αλεξιπτωτιστών δεν ήταν πλέον στρατηγικά χρήσιμο, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να σωθούν άλλα νησιά, όπως η Κύπρος και η Μάλτα και η μάχη της Κρήτης να είναι η τελευταία του πολέμου, κατά την οποία χρησιμοποιήθηκε ευρέως το συγκεκριμένο αυτό όπλο.

Το σχέδιο «ΕΡΜΗΣ» λαμβάνοντας υπ’όψιν την υπεροχή των Άγγλων στη θάλασσα, απέκλεισε την απόβαση, διότι τα γερμανικά αποβατικά πλοία θα βυθίζονταν εύκολα από τις αγγλικές ναυτικές δυνάμεις. Ακόμη και τα πλοία υποστήριξης που θα συμμετείχαν θα είχαν τρομακτικές απώλειες. Έτσι οι Γερμανοί σκέφτηκαν να εφαρμόσουν τη στρατηγική της αεραπόβασης. Χιλιάδες αλεξιπτωτιστές θα ρίχνονταν στη Κρήτη σε επιλεγμένα σημεία και θα είχαν ένα και μοναδικό στόχο. Να καταλάβουν τα αεροδρόμια του νησιού. Μόλις γινόταν αυτό, πολύ εύκολα μετά, τα μεταγωγικά θα προσγειώνονταν και θα αποβίβαζαν τον κύριο όγκο του υπόλοιπου στρατού. Έπρεπε λοιπόν να δημιουργηθούν αρκετά προγεφυρώματα.

Πριν την έναρξη της επιχείρησης, οι υπηρεσίες κατασκοπίας και αντικατασκοπίας της Αγγλίας και της Γερμανίας είχαν πάρει φωτιά. Και οι δύο όμως υπέπεσαν σε ένα σοβαρό λάθος (η κάθε μια από την πλευρά της) που είχε μεγάλες συνέπειες. Καταρχήν, η συμμαχική αντικατασκοπία με το σύστημα υποκλοπών Ultra ήξερε πολλές μέρες νωρίτερα για την επιχείρηση «ΕΡΜΗΣ». Ο διοικητής των συμμάχων στο νησί ο στρατηγός Φράϊμπεργκ είχε ενημερωθεί για το σχέδιο μάχης των Γερμανών και είχε ξεκινήσει να ετοιμάζει την άμυνα κοντά στα αεροδρόμια και στις βόρειες ακτές. Παρ’ όλα αυτά καθυστέρησε σημαντικά λόγω έλλειψης σύγχρονου εξοπλισμού. Επίσης αν και οι πληροφορίες που είχε ο Φράϊμπεργκ από τις υποκλοπές Ultra ήταν πολύ λεπτομερείς, η μετάφραση από τα γερμανικά είχε γίνει από γλωσσολόγους και όχι ειδικούς στη στρατηγική τακτική. Το αποτέλεσμα ήταν πολλές παραπλανητικές πληροφορίες να έχουν βγει, μονάχα από τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, τα γερμανικά μηνύματα ανέφεραν ναυτικές επιχειρήσεις, κάτι που επηρέασε σημαντικά την τοποθέτηση των στρατευμάτων του Φράϊμπεργκ, καθώς περίμενε αμφίβια απόβαση, ενώ ο πραγματικός στόχος των Γερμανών ήταν η κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε από αλεξιπτωτιστές. Από την άλλη πλευρά, το λάθος που έκανε η Γερμανική αντικατασκοπία είχε να κάνει πρωτίστως με το φρόνημα του Κρητικού λαού. Ο ναύαρχος Βίλχελμ Κανάρις αρχηγός της Γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών (Abwehr) είχε ενημερώσει τα επιτελεία ότι ο Κρητικός λαός δεν πρόκειται να προβάλει την παραμικρή αντίσταση, ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι και φιλικά προσκείμενος προς τις γερμανικές δυνάμεις ή και ακόμη να υποδεχτεί τους Γερμανούς στρατιώτες σαν απελευθερωτές. Ο Κανάρις στηριζόταν στο ισχυρό δημοκρατικό και αντιμοναρχικό φρόνημα των Κρητικών, οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν βενιζελικοί και απεχθάνονταν οτιδήποτε έφερε κορώνα, όπως ο Βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Β’.

Βέβαια η αντικατασκοπία των Γερμανών δεν υπολόγισε ότι ναι μεν οι Κρητικοί απεχθάνονταν το στέμμα, αλλά πάνω από όλα, ήταν Έλληνες και λάτρευαν την πατρίδα τους και το νησί τους περισσότερο από κάθε τι. Βλέποντας λοιπόν ο «Σατανάς» Γρηγοράκης, ότι τα πράγματα δυσχεραίνουν επικίνδυνα, λίγες μέρες πριν πραγματοποιηθεί η εισβολή, έκανε μια συγκέντρωση περίπου 100 φίλων του, στη γενέτειρά του τον Κρουσώνα Μαλεβυζίου και έριξε την ιδέα να είναι έτοιμοι να σχηματίσουν ένοπλη ομάδα για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό αν αυτός πατήσει το πόδι του στο νησί τους.

Με τις πληροφορίες πλέον να πληθαίνουν ότι οι Γερμανοί θα επιχειρήσουν να καταλάβουν την Κρήτη, ο Πέντλμπερι υπέδειξε στον καπετάν «Σατανά» με περίπου 50 άνδρες, να επιτηρεί την περιοχή της Νίδας, υπό τη διοίκηση δύο Άγγλων αξιωματικών. Στο επίπεδο οροπέδιο της Νίδας, ο καπετάν «Σατανάς» προετοίμασε τις συνθήκες ώστε να αποτραπεί από τα μετόπισθεν, η προσγείωση γερμανικών μεταγωγικών αεροπλάνων. Κατά την αφήγηση του Ανδρέα Σκουλά ή Τζιβαλαντρέα από τα Ανώγεια, πήγαιναν πολλές μέρες πριν ο Άγγλος Πέντλμπερι και ο καπετάν «Σατανάς», μαζί με αρκετούς ανωγειανούς που δούλεψαν εθελοντικά, και σκόρπιζαν μεγάλες πέτρες από τις πλαϊνές πλαγιές, καλύπτοντας μεγάλο μέρος του οροπεδίου της Νίδας, ώστε να μην είναι εφικτή η προσγείωση αεροσκαφών που μετέφεραν στρατιώτες και εφόδια. Το οροπέδιο της Νίδας βρίσκεται στην καρδιά του Ψηλορείτη, κοντά στο Ιδαίον Άντρον, μέρος όπου συνήθιζε να συχνάζει ο Πέντλμπερι, λόγω αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και επειδή η μορφολογία του εδάφους επέτρεπε την κάλυψη και απόκρυψη μεγάλων ποσοτήτων όπλων, εκρηκτικών και στοιχείων ασυρμάτων (μπαταρία & κεραία), για επικοινωνία με τη συμμαχική διοίκηση στο Κάιρο.

Όταν ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες, με τους Γερμανούς να ρίχνουν χιλιάδες αλεξιπτωτιστές από τα χαράματα της 20ης Μαΐου του 1941, συγκεντρώθηκαν 500 και πλέον μαχητές φίλοι του Γρηγοράκη (το σύνολο της ομάδας «Σατανάς») και υπό τις διαταγές του πολέμησαν με απίστευτη γενναιότητα στις περιοχές Γιοφυράκια, Τσαλικάκι, Μετόχι, Γάζι και Χανιόπορτα, του Ηρακλείου, κοντά στα Ενετικά τείχη. Οι άνδρες του Γρηγοράκη βρέθηκαν προετοιμασμένοι μπροστά στις τρέχουσες πολεμικές εξελίξεις, εξαιτίας της οργανωμένης πολιτικής επιστράτευσης που είχε πραγματοποιηθεί μόνο λίγες μέρες πριν στον Κρουσώνα, υπό την καθοδήγηση Γρηγοράκη – Πέντλμπερι και κατά την οποία διανεμήθηκαν από τους βρετανούς 400 ατομικά τυφέκια. Οι μαχητές της ομάδας «Σατανάς» πολέμησαν με αξιοθαύμαστη γενναιότητα, μέχρι την οριστική κατάληψη της Κρήτης, σκοτώνοντας μεγάλο αριθμό γερμανών αλεξιπτωτιστών και κυριεύοντας αντίστοιχα σημαντικό αριθμό όπλων και άλλων πολεμοφοδίων, αποσπώντας παράλληλα τον θαυμασμό των Βρετανών συμπολεμιστών τους. Στις επιχειρήσεις αυτές, η ομάδα Γρηγοράκη είχε βέβαια και πολλούς νεκρούς και τραυματίες, κυρίως Κρουσανιώτες. Κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης και μέχρι την οριστική κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς, οι μαχητές του καπετάν «Σατανά» περισυνέλεξαν πολλούς Άγγλους και Έλληνες τραυματίες, τους οποίους και μετέφεραν για περίθαλψη και διάσωση στον Κρουσώνα, όπου δέχθηκαν τις πρώτες βοήθειες και νοσηλεύτηκαν από τους γιατρούς Ιωάννη και Εμμανουήλ Φουντουλάκη και τον Ιωάννη Γεωργαντά. Επίσης, πολλοί Άγγλοι οδηγήθηκαν από τους άνδρες του καπετάν «Σατανά» στα ορεινά του χωριού Κρουσώνα, όπου και κρύφτηκαν σε ασφαλή λημέρια, μέχρις ότου ετοιμαστεί η διαφυγή τους στην Αίγυπτο.

Διαβάστε ακόμη   

Το αντάρτικο της ομάδας “Σατανάς”

 Ο θάνατος του καπετάν Αντώνη Γρηγοράκη «Σατανά»

Βιβλιογραφία:

• Αντώνης Σανουδάκης – Σανούδος: ΗΡΩΕΣ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ. Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΟΥΣΩΝΑ, Ταξιδευτής, Αθήνα, 2013.

• Γ. Χαροκόπου: Η ΑΠΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΚΡΑΪΠΕ, Eurobooks, Αθήνα, 2007.

• Γεώργιος Καλογεράκης: ΚΡΟΥΣΩΝΑΣ 27 ΙΟΥΛΙΟΥ 2008, ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ, Εφημερίδα Πατρίς Ηρακλείου, http://www.patris.gr, 30/07/2008.

• Παντελής Αθανασιάδης: ΕΝΑΣ ΗΡΩΪΚΟΣ «ΣΑΤΑΝΑΣ» ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΝΑΖΙ, http://gkatzios.blogspot.com, 10/03/2014.

• Κιοσσε Χαρά: Ο ΛΩΡΕΝΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, http://www.tovima.gr, 21/09/2008.

• Imogen Grundon: ΤHE RASH ΑDVENTURER. Α LIFE OF JOHN ΡENDLEBURY, Libri, London, 2007.

• Χαραλάμπος Γιανναδάκης: ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ, Τυποκρέτα, Ηράκλειο, 1995.

• Θανάσης Φωτίου: Η ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Η ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΦΡΙΤΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ «ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΥΝΗΓΩΝ» ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Επικεντρο, Αθήνα, 2011.

• Ιάσωνας Χανδρινός: ΣΟΥΜΠΕΡΙΤΕΣ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΡΟΥΣΩΝΑΣ, http://www.crete-news.gr, 28/04/2015.

• Antony Beevor: ΚΡΗΤΗ. Η ΜΑΧΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, Γκοβόστη, Αθήνα, 2004.

• National Geographic: 1940-41 ΕΛΛΑΔΑ Η ΠΡΩΤΗ ΝΙΚΗ, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, 2001

• Αρχεία Εθνικής Αντίστασης (1941-1944): ΑΝΤΑΡΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ, Γενικό Επιτελείο Στρατού / ΔΙΣ , Τόμος 6, 1998.

• Προσωπικές ανέκδοτες σημειώσεις και ημερολόγιο του βετεράνου της αντίστασης Μιχάλη Παττακού, από το χωρίο Αποδούλου, της επαρχίας Αμαρίου Ρεθύμνης.

* Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην κυρία Μαρία Ευαγγελινού της οποία η συμβολή στην ανάδειξη των φωτογραφικών ντοκουμέντων του άρθρου, ήταν αμέριστη και ανιδιοτελής.